ონკოპაციენტები და ონკოლოგები მკურნალობის დაფინანსების სისტემურ ცვლილებებს ითხოვენ

4 თებერვალს მსოფლიო კიბოსთან ბრძოლის დღეს აღნიშნავს. ეს დღე, სიმსივნის კონტროლის საერთაშორისო კავშირის (UICC) ინიციატივით, 2005 წლიდან აღინიშნება და დაავადების პრევენციის, დროული აღმოჩენისა და მკურნალობის შესახებ ცნობიერების გაზრდას ემსახურება. საქართველოში სიმსივნურ დაავადებებთან დაკავშირებით არსებულ გამოწვევებს შორის მხოლოდ ცნობიერების ამაღლება არაა. ჩვენს ქვეყანაში, სამწუხაროდ, პაციენტების საკმაოდ დიდ ნაწილს სრულფასოვანი მკურნალობის დაფინანსებისთვის ბრძოლა უწევს და ამ ბრძოლაში მათ გვერდით ექიმებიც დგანან.

სრულფასოვან მკურნალობაზე ხელმისადვწომობის პრობლემის მიზეზი დაფინანსების მოქმედი სისტემაა, რომელიც, მართალია, ციფრებში საკმაოდ სოლიდურად გამოიყურება, თუმცა არასაკმარისია და რიგ შემთხვევაში პაციენტების მკურნალობის გარეშე დატოვებას ნიშნავს.

ონკოპაციენტების დაფინანსების წლიური ლიმიტი 25 ათას ლარამდეა, რაც წინა წელთან შედარებით 5 ათასი ლარით გაზრდილი მაჩვენებელია.  თუმცა ესაა ფიქსირებული თანხა, რომელიც სხვადასხვა სირთულის პაციენტისთვის ერთი და იგივეა. პაციენტთა ნაწილს ეს თანხა სავსებით ჰყოფნის და მკურნალობის სრულფასოვან, წარმატებულ კურსს გადის. ნაწილს კი, მათი დიაგნოზიდან გამომდინარე, თერაპიებისა და მედიკამენტების ისეთი კურსი ესაჭიროება, რომელთა ღირებულება საკმაოდ მაღალია. ამ ფონზე სახელმწიფოს მიერ მათთვის გამოყოფილი 25 ათასი ლარი არათუ ზღვაში წვეთია, პრაქტიკულად მკურნალობის გარეშე დარჩენას ნიშნავს.

მაგალითად ერთერთი რთული ონკოლოგიური დაავადებაა ფილტვის კიბო. თანამედროვე მედიცინამ უკვე მიაგნო მეთოდებს, რომელთა დახმარებით პაციენტს პრაქტიკულად სრულყოფილი განკურნება და ცხოვრების ჩვეულ რიტმში დაბრუნება შეუძლია. თუმცა ეს მეთოდები ძალიან ძვირია და ქართველ ექიმებს მხოლოდ თითო-ოროლა შემთხვევა ახსენდებათ, როცა მათმა პაციენტმა შეძლო ამ თანხების გადახდა.

ამ ექიმებს შორისაა ონკოლოგი თამარ ესაკია, რომელიც ამბობს, რომ ხშირ შემთხვევაში საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით გამოყოფილი თანხა მკურნალობისთვის საკმარისი არ არის.

„განსაკუთრებით გამოვყოფდი ფილტვის კიბოს, ასევე მელანომას, რომლის მკურნალობის ახალი სტანდარტები – ტარგეტული და იმუნოთერაპია არის საკმაოდ ძვირადღირებული და ამ ლიმიტში არ ეტევა. ამიტომ პაციენტებს ხშირად მკურნალობა მხოლოდ ნაწილობრივ უფინანსდებათ და შემდგომ უკვე რესურსების მოძიება თავად უწევთ. ზოგიერთი ნოზოლოგიის შემთხვევაში საქმე საკმაოდ დიდ ხარჯთან გვაქვს და პრაქტიკულად წარმოუდგენელია, რომ პაციენტმა ეს თავისი ჯიბიდან გადაიხადოს. ამიტომ რჩება ხოლმე მკურნალობის გარეშე,“ – ამბობს თამარ ესაკია.

მისი თქმით, კიდევ უფრო რთულადაა საქმე კერძო დაზღვევის შემთხვევაში, რადგან შედარებით დაბალფასიანი მკურნალობაც კი, როგორიცაა ქიმიოთერაპია, შესაძლოა არ შედიოდეს დაზღვევის პაკეტში. ამიტომ ეს პაციენტები რეალურად უფრო რთულ სიტუაციაში არიან იმ პაციენტებთან შედარებით, ვისაც საყოველთაო დაზღვევა აქვთ.

პრობლემა ისაა, რომ კერძო სადაზღვევო კომპანიებს არ აქვთ არანაირი ვალდებულება და რეგულაცია, თავიანთ პაკეტებში ჰქონდეთ ონკოლიმიტები. ამიტომ კერძო დაზღვევის მქონე მოქალაქეებს, უმეტეს შემთხვევაში, ონკოლოგიური დაავადების მკურნალობა მინიმალურად უფინანსდებათ. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ დასაქმებული, გარკვეული შემოსავლის მქონე ადამიანისთვისაც კი ონკოლოგიური დიაგნოზი კატასტროფულ ხარჯებთანაა დაკავშირებული, რასაც ისინი ვერ ფარავენ. ასეთ შემთხვევაში პაციენტი დისკრიმინაციულ მდგომარეობაშია: ის მუშაობს, ქმნის დოვლათს, იხდის ბიუჯეტში გადასახადებს, თუმცა მკურნალობის დაფინანსებას იმ დონეზეც კი ვერ იღებს, რაც სახელმწიფო დაზღვევითაა განსაზღვრული. მიზეზი კი ისაა, რომ მოქმედი სისტემით, მოქალაქეთა დიდ ნაწილს, კერძო დაზღვევის არსებობის შემთხვევაში, ეზღუდება საყოველთაოში ყოფნა ან ისინი ვერ სარგებლობენ დაფინანსების ისეთივე მაღალი ლიმიტებით, როგორითაც სრულად სახელმწიფოს იმედად მყოფი მოქალაქეები – პენსიონრები, სოცდაუცველები და ა.შ.

იმის შესახებ, რომ კერძო დაზღვევით მოსარგებლე ონკოპაციენტები საყოველთაო ჯანდაცვის ბენეფიციარებთან შედარებით უფრო რთულ მდგომარეობაში არიან, საუბრობს პაციენტთა ორგანიზაციის „ევროპა დონა საქართველოს“ პრეზიდენტი ანა მაზანიშვილიც. მან იცის, რა არის ასეთ შემთხვევაში გამოსავალი და ამბობს იმასაც, რომ ეს გზა სახელმწიფოს  კოლოსალურ ფინანსურ დანახარჯს არ მოუტანს, რადგან მთავარია არსებული ფინანსების მიზნობრივად გადანაწილება. ანა მაზანაშვილი კიდევ ერთ პრობლემაზე საუბრობს:  დისკრიმინაციულია, როდესაც მაგალითად თბილისში მცხოვრებ ადამიანს მუნიციპალიტეტი გარკვეულ სერვისებს უფინანსებს, სხვა ქალაქში ან რეგიონში მცხოვრები პაციენტი კი იგივე სამედიცინო სერვისებს ვერ იღებს, რადგან მისი მუნიციპალიტეტი უფრო ღარიბია.

„საყოველთაო ჯანდაცვით ონკოპაციენტს სრულად უფინანსდება ქიმიპთერაპია, სხივური თერაპია, ჰორმონოთერაპია, ნაწილობრივ ოპერაცია და სხვადასხვა მანიპულაცია. ჩვენი მოთხოვნაა, რომ ყველა პაციენტს, მიუხედავად იმისა, თბილისში ცხოვრობს თუ რეგიონში, ასევე იმის მიუხედავად, თუ რომელ სტადიაზეა მისი დაავადება, ჰქონდეს მკურნალობის თანაბარი უფლება. რაც შეეხება პრეპარატებს, ბევრი პრეპარატი ფინანსდება, მაგრამ არის მთელი რიგი მედიკამენტებისა, რომლებიც არ ფინანსდება. ყველაზე რთულ მდგომარეეობაში არიან განსაკუთრებული მკურნალობის საჭიროების მქონე პაციენტები. საუბარია მეტასტაზურ პაციენტებზე, რომლებიც დაუყოვნებლივ საჭიროებენ ადეკვატურ მკურნალობას. სულ ცოტა ხნის წინ სახელმწიფომ 25 ათასამდე გაზარდა ონკოლიმიტი, მაგრამ დიაგნოზის დადასტურებამდე საჭირო კვლევები, რომლებიც საკმაოდ ხარჯიანია, საერთოდ არაა სახელმწიფოს მხრიდან დაფინანსებული. გარდა ამისა,  პრაქტიკულად არ უფინანსდებათ იმუნოთერაოპიის პრეპარატები და სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი ლიმიტი 2-3 თვის მკურნალობას ჰყოფნის. ასე რომ, ამ პაციენტებისთვის ეს წყალში გადაყრილი ფულია. შედეგის მისაღწევად აუცილებელია, პაციენტმა უწყვეტი მკურნალობა ჩაიტაროს. კერძო დაზღვევაში კი ონკოლიმიტი 3-5 ათასი ლარია,“ – ამბობს მაზანიშვილი და აცხადებს, რომ  აუცილებელია, დაფინანსება იყოს არა ფიქსირებული, არამედ დიაგნოზზე მიბმული, ინდივიდუალური ქეისის გათვალისწინებით.

გარდა ამისა, ანა მაზანიშვილი აუცილებლობად მიიჩნევს, კერძო სადაზღვევო პაკატებში იყოს ზუსტად იგივე საბაზისო ონკოპაკეტი, როგორიც საყოველთაო ჯანდაცვას აქვს.

„გვსურს მოხდეს შეთანხმება კერძო სექტორსა და სახელმწიფოს შორის, რათა მოვიცვათ პაციენტის ყველა საჭიროება და ყველა პაციენტს ჰქონდეს თანაბარი ხელმისაწვდომობა მკურნალობაზე, რათა ძალიან ბევრი სიცოცხლე გადავარჩინოთ. პირველ ეტაპზე ინტერესი გამოიკვეთა და იმედი გვაქვს, რომ წარმატებული მოლაპარაკებები იქნება. 4 თებერვალს გვაქვს დიდი პრესკონფერენცია, რომელზეც მოვიწვევთ გადაწყვეტრილებების მიმღებებს და ექსპერტებს, ასევე ექიმებს, გავაჟღერებთ ყველა საჭიროებას, რომელიც ონკოპაციენტების წინაშე დგას,“ – ამბობს ანა მაზანიშვილი.

გამოსავალზე ფიქრობენ ონკოლოგებიც. მართალია ნორმალურ ვითარებაში მათი ერთადერთი საზრუნავი კლინიკური საკითხები უნდა იყოს, მაგრამ საქართველოს რეალობაში, სადაც პაციენტების დიდ ნაწილს სრულფასოვან მკურნალობაზე ხელი არ მიუწვდება, თეთრხალათიანებისთვის პაციენტების გადარჩენა, მედიკამენტებისა და მკურნალობის მეთოდების შერჩევის გარდა, ფინანსების მოძებაში დახმარებასაც გულისხმობს.

იმ ონკოლოგებს შორის, რომლებიც თავიანთ პაციენტებს ამ კუთხითაც უდგანან გვერდით, თამარ ესაკიაცაა. ის იმ გამოსავალზე საუბრობს, რომელიც, მისი აზრით, არაერთი პაციენტის სიცოცხლეს გადაარჩენდა.

„თანამედროვე პროტოკოლის საფუძველზე უნდა შეიქმნას ქართულენოვანი პროტოკოლი. რა თქმა უნდა, უნდა გავითვალისწინოთ ხარჯთეფექტურობა და ამ პროტოკოლში ძალიან ეფექტური პრეპარატები უნდა შევიტანოთ. ესაა მედიკამენტები, რომლებიც სიცოცხლეს უხანგრძლივებენ პაციენტებს და მათი სიცოცხლის გადარჩენა შეუძლიათ. ნებისმიერ დონეზე უნდა მოხდეს შეხვედრები და მოლაპარაკებები. ონკოლოგების მხრიდან არის მზაობა, რომ შეიქმნას კონკრეტული დაავადებისთვის  პროტოკოლები და დაფინანსება იყოს მიბმული დაავადებაზე. მაგალითად იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც მხოლოდ ჰორმონოთერაპია სჭირდებათ, ხარჯი არის ძალიან დაბალი. ამიტომ თუ გადავანაწილებთ ამ ხარჯებს, ვფიქრობ, ჩვენ შევძლებთ, რომ პაციენტებს თანამედროვე, დასავლური სტანდარტებით ვუმკურნალოთ,“ – ამბობს თამარ ესაკია.

პაციენტებსა და მათ მკურნალ ექიმებს იმედი აქვთ, რომ შეძლებენ სახელმწიფოსთან თანამშრომლობას, რათა ათასობით პაციენტის სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის გადასარჩენად სისტემაში ცვლილებები დაიწყოს. ისინი ელოდებიან, რომ 4 თებერვალს დაგეგმილ შეხვედრაზე ამ მიზნისკენ მიმავალ  გზაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი გადაიდგმება.